De notione substantivi apud priscos scriptores latinos usque ad Terentium [microform]

.•: *

,1,

*

UBRARY -'^

#>'

4 OF THE W

r-r*?

yH»VKR»iry af li^^iHOW^r

t*-

ZU DER ^**''' 'J

y.v

Offentuchen PRtfne

B«::

IMHAIiT:

1) De notiooe sabstaativi apud priscos scriptores latinos usque ad Terentium
Abhandlang vom Gymnasiallehrer Dr. JIol

2) Schulnachrichten vom Director. \^ \i I

JVAIJIIIBIJRe A/S.,

GEDRUCKT BEI E. LITTFAS.

1850.

.4"

■■k,.

^»Tf.^ : %i.^': . -^- ■■> r,iil.-:.> ^it^^^a^^ ^:.:;. 'Z

f

^ . sAmmtucher klassen t J "^ *.

^ ■ -^vir , ; , »* ■

DES '^'''J^

DOMGYMNASIUMS ZU NAUMBURG

VOM 18. BIS ZUM 21. MARZ 1850.
LADET ERGEBENST EIN

JDJt. rOHTISCU,

GYMN, DIRECT.

%

;??.;|.- ;

ir^:..

-(-iv,.-s. »:-•■».'! .1-- ■.-^■*i

[ "nr Ali t'fci iii il^Mir^a^ilglftifiiin

De noHone substantivi apud priscos scriptores Latinos

usque ad Terentium,

J^uplex est ratio atque via etiamnum, qua syntaxis cuiuscunque iinguae tractari
potest, aut ita, ut initium fiat ab ipsa enunciatione explicauda, cuins deinde partes (sub-
iectum, praedicatuni siniplex cum iis, quae ad simplicem enunciationem accuratius expri-
mendani adduntur, vocabulis,} singillatim tractentur, tum sequatur singulorum generum
enunciationum expiicatio , quam rationem in syntaxi linguae germanicae primus secutus
est Beckerus, quem in latina syntaxi adumbranda secutus est prae ceteris Weissenbornius,
aut ut primum singulae partes orationis, quae in enunciatione plena inveniri solent, se-
cundum tres classes generales, nomen, tmbum, particulas, secunduni rationem, qua in
enunciationibus inter se coniunguntur, tractentur et tum demum per se spectetur enunciatio-
num aut simplicium aut inter se coniunctarum doctrina. Hac fere ratione versatus est in
linguae graecae syntaxi describenda Bernhardy, in latina syntaxi Billrothius, EUendtius,
Kruegerus. lllam, utpote quae enunciationem in singulas suas partes dissolvat, quae deinde
singillatim tractentur, analyticam, hanc syntheticam possis dicere. llla enim antiquiurum
grammaticorum ratio, qua singula syntaxis capita, utcunque sese offerebant, sine ullo certo
ordine ad arbitrium tractabantur, iam prideni explosa est nec unquam reviviscet, quoniam
in ea non patet, quomodo singula capita inter se cohaereant. Analytica autem ratio non
tantum habet perspicuitatis quantum dltera illa synthetica, quoniam singula syntaxis capita
nimis dispersa ratione variis locis tractantur, quod optime perspici potest in syntaxi latinae

linguae ceterum praeclara Weissenborniana. Accedit quod in illa ratione enunciatio tan-
quam iam perfecta nobis datur, ita ut nesciamas, unde nata sit, in synthetica autem enuncia-
tionem deinceps oriri et quasi ut aedificium ex singulis partibus sese extollere videmns.
Jam vero ex duabus partibus constat unaquaeque eminciatio, ex subiecto et pracilicato.
Subiectum semper esse necesse est aut nomen aut pronomen, praedicati potissima pars
est verbum, eaque est simplex enunciatio, in qua solum nomen vel pronomen et vcrbum
sunt, nullo praeterea addito alio vocabulo, qno ennnciatio accuratius definiatur, scd possunt
etiam alia, nt adicctivum, advcrbium, cett. ad pracdicatum acccdere, qno illud accuratius
constitnatnr. Adicctivum potest ctiam ad subiectum accedere, sicnt pronomen etiam ad
praedicatum. Atque vel hanc ob causam synthetica ratio syntaxin tractandi analyticae est
praeferenda, quoniam in illa ncscitur, quo loco adicctiva et pronomina aptissime tractanda
sint, quo fit, ut utrobique sint commemoranda nec qui sit totus eorum usus, clare pcrspici
possit, quoniam duobus locis omnia quae ad illum pertincnt, conquirenda sunt. Nostra
antem ratione utraqnc deinccps tractantur post substantivum. Quod si antca dixi de par-
ticulis ultimo loco agendum esse, tamen non spectat hoc ad praepositiones, quac cum sint
supplemcntum casuum substantivorum , statim cum casuum doctrina CQniungendac erunt.
De casnum autem doctrina si agitur, non solum substantivorum casus, sed casus in uni-
versum tractrndos esse, ultro patet.

Jam quum mihi sit propositum scribere de syntaxi antiquiorum scriptorum Romanorum
ab initiis linguae usque ad P. Terentium Afrum, hac scribendi opportunitate oblata trium
capitum syntaxis substantivorum, quae sunt de notione substantivi, de eius numcro atque
de casibus, speciminis loco tractabo primum.

De notione substantivi.

In syntaxi de substantivi notione tantum ca traclanda sunt, quae ad usum singularem
generum quorundam substantivorum, qui itcrum atque saepius reperitur, spcctant, non vero
significationcs singulares singulorum substantivorum, qnas cnumerare lexicologiac est, non
syntaxis, qnamquam non potcst uegari, in hac ipsa parte grammaticae fines atque limites
utriusque doctrinae non posse tam accurate constitui et quasi circumscribi, ut non inter-
dum haud pauca in syntaxi commemoranda sint, quae proprie ad lexicou pertinent. Si
vero immensam substantivorum, quotquot sunt, copiam pcrlustramns, facilc poterimus duo
praecipue gcncra coruni disccrnere, quorum unum substantiva magis specialis atque sin-
gularis, alterum magis gcneralis significationis complcctitur. Jam usus maximc memora-
bilis ct prae ccteris dignus, qui in adumbrationc huius partis syntaxis latinae cummemo-
retur, qui etiam latissime patct, hic est, ut pro notiouibus singularibus generalis magis si-
gnificationis substantiva, quorum ambitus latius patet, haud raro usurpentur. At noli pu-
tare, me his duobus substantivorum gcncribus, dico magis gcucralis et magis siugularis
significationis, plane eadem velle exprimcre, quae in philosophurum scrmone abstracta et
concreta dicuntur; nam figura illa uotissima, qua abstractum pro concreto ponitur, pertinet
quidem buc etiam, quia, si abstractum ponitur pro concreto , item pro magis singularis

1 -; .^...__ -W.JS

•^

significationis substantivo aliud generaiis magis ponitur, qno iilud quasi continetur et in
quo inest, ut si hominem appelio scelus^ notio sceleris latius patet quam hominis, nam sub
notionem omnis sceleris, qnod in mundo est, cadit etiam homo ille, — sed hoc volo, non
opus esse semper abstractum esse substantivum illud latius patentis significationis, qaod
pro altero ponitur, sed item concretum esse posse , sed tamen magis generalis significa-
tionis quam id pro qno ponitur. Huc refero nsnm duplicem, primnm si pro homine po-
nitur rcs concreta, deinde ubi homo appellatur nomine bestiae. Nam si bomo ineptus ap-
pellatur frutex (Plaut. Most. I, 1, 12) ant amica ab amatore sbo columba vocatur (^Asin.
III, 3, 103,) fingitur quasi alia notio latius patens fruticis et columbae qaam eontm fra-
ticum et columbarum quae in natnra vere snnt, sub quam etiam homo cadft, notio talis,
quae complectitur tantum ea attributa, quibus hominem illum praeditum esse Tolumus. Sed
cum infra locos singulos scriptorum veterum ad hunc totum nsum pertinentes recensebo,
non amplius distinguam inter tria illa genera huius usus, sed onines locos inter se mixtos
enumerabo. Sed etiam contrarium huius fieri potest, ut pro substantivis magis generalis
singularis magis significationis ponantur, qno pertinet etiam illud, ubi pars alicaias rei pro
tota re ponitnr.

Haec hactenus, si unum substantivum est in ennnciatione, qoo res aut homo sigidfica-
tur deque notionum utriusque, eius quod positum est et eins, qnod eo significatur, qnate-
nus una vel altera earum latius pateat, inter se comparatione dicta ernnt. Qno referen-
dum est etiam, si ambo substantiva sunt in enunciatione ita, ut alterum sit subiectum, al-
ternm praedicatum. Sequitur illud, ubi substantivum cum alio vocabulo ad unam notionem
efficiendam coniungitur, quo pertinet primum, si aliud substantivum eodem casu est appo-
situm, quae est appositio vulgo dicta, deinde si genitivo, quam possis TieQiepQaaiv, latino
vocabulo circumlocutionem dicere, denique si aut simplex negatio additur, aut sola prae-
positio, aut subst. cum praepositione, aut adverbium, aut snbst. alio qnovis casu, quo per-
tiuet inprimis usus singularis substantivorum in io exeuntium.

Incipiamus igitur totam quaestionem nostrlim ab illo usu, quo pro magis singularis
notionis substantivo generalis niagis significationis ponitnr. Sed hic quoque usus iterum
ia dupUcem potest dividi, nam aut substantivis illis, quae ponuntur, unus semper homo vel
una res significatur, aut plures, iit significationeni habeant collectivam. Ad illum, quem
primum spectabimus, primum pertinet locus Catunis de re rust. c. 4: Si quid {bona sa-
lute) USU8 venerit , benigne defendat , deinde Gnnii apud Fulgent. (Gruter. ad Plaut.
Cas. III, 5, 15): Haec anus se sauciavit flore Liberi, ut loquitur etiam Plaut. Cist
I, 2, 8, tuni permulti luci Piautini, quos vel ipse niea lectione collegi vel Parei lexicon
Plautinum mihi ministravit. Ceterum idem usus est apud Graecos, de qnibus vide quae
Bernhardy collegit in sjnt. graec. p. 46. sq. Plurima autem substantiva, quae huc per-
tinent, aut in vituperationem aut in laudem dicuntur. Merc. I, 1, 59: Convicium tot
me annos iam »e pascere, de homine. Most. I, 1, 3: Egredere, erilis perniciea,
ex aedibus, cui respondet, quod Bernh. I. I. p. 47. ex Graecis afifert, ole^S-Qog. Pseud.
I, 3, 130, haec sunt maledicta in lenonem : pernicies adulescentum. — frau» populi. —
coenum. Bacch. V, 1, 0: Is me scelus auro usque attondit. Amph. II, 1, 7: tihi —

1,

^**^

JS!,.

Sceleaiam^ acelus^ linguam abacidam. Mil. Ilf, 2, 14: Non te iatuc rogito, scelua. ib.
V. 27. Pseud. V, 2, 10. Pers. IV, 4, 114. II, 2, 85. 4, 10. IV, 9, 6. Rud. IV, 3, 54.
Bacch. V. 2, 71. Ritschl. ^57. vulg.). — Asin. V. 2, 77: Modo quom dicta in me in-
gerebaa, odium., non usor eram. Truc. II, 1, 1: Ha ha he requievi, quia introivit
odium; tandem aola aum.^) Truc. II, 2,65: Nunc ad eram revtdebo. aed eccum odium
progreditur meum. Mil. III, 3, 49: Populi ndium quidni noverim., magnidicum., cin-
cinnatum — ? Bacch. IV, 7, 22: Terrai odium ambulat, et v. 24: 7V«ii terrae me
odium eaae autumaa? Rud. II, 2, 13: Deorum odium atque hominum malum, mali
viti probrique plenum. Curc. I, 3, 34. sq. :

Jam huic voluptati (^Phaedromo} hoc adiunctumst'^) odium (Palinurus.)

PA. Q,uid ais^ propudium?
Tun* etiam cum noctuinia oculia odium me vocaa — ?
Asin. II, 2, S2: o virgarum laacivia! quod Lamb. recte explicat: in cuius tergo
lascivire et exsultare solent virgae. Ex exemplis usque adhuc allatis patet etiam, nonnun-
qnam activa substantiva illa, nonnunquam passiva signiiicatione usurpari. Sic acelua activa,
in qno inest scelns, qui committit quasi scelera; odium autem passiva, qui odio est, quem
oderunt homines. Sic etiam virgarum laacivia., qui patitur lasciviam virgarum. Item pas-
siva significatione odium est Asin. V, 2, 7L pro odiosis dictis et factis: Pol me quidem
Miaeram odio enicavit, et II, 4, 40. pro odioaa importunitate. Activam autem significa-
tionem habet odium Poen. I, 2, 139, = qui odit alterum. — Truc. IV, 2, 46. inlecebra
de meretrice. Fragm. p. 485, v. 19. Gron. : Non ego te novi, navalia acriba, columbar
impudena? Aul. III, 5, 48: Aut aliqua mala crus aemper eat, quae aliquid petat =■
qui cruciat. (v. Taubm. ad Men. prol. v. 66.). Alia significatione est crus Pers. V, 2,
17, id. q. cruce dignua: Quid aia, crux^ atimulorum tritor? ubi Pareus in lexico male
coniungebat atimutorum cum crus. Non huc pertinet locus Bacch. IV, 2, 2 : quae te mala
crus agitat — ? ubi crus idem ac Furia significat, ut Pareus expl. — Pcrs. III, 3, 2. sq. :
— Eho lutum lenonium,

Commictum coenum, aterculinum^) publicum.
V. 4. idem leno dicitur labea popli, v. 10. iterum lutum. Respondet leno Toxilo v. 13.
gqq^ ; — stabulum aervitricium, — aubiculum ftagri, — piatrinorum civitaa. Truc. II, 6,
20. in versu corruptissimo est sec. emendationem Bothii et Kampmanni de AB. p. 24.:
Q^id ad hoc egeo te, malum, admonitrice? Most. I, 1,39: germana illuviea de homine.
Most. V, 2, 45. lutum, item Mil. II, 3, 54. Cas. III, 4, 2: Qui me atque usorem ludi-

>) Sic Goellerui, quem vide, nisi qnod scriptit introit. Vulg. Ha ha ha! hercle quievi, quia introivit
odium. tandem sola sum. Sed iam Palmerias otfendit in v. hercle (pro quo Pall. ercle), quod mu-
lieres nunquam per Herculem iurant et correxit eccere. Versus noster est tetrameter iambicus, in quo
tantura hoc otfendit, quod quia est fxovoavlla^ov , quod fieri posse negat Henn. io censura disser-
tationis Kampmanni de AB praep. usu Plaut., quae est in Jahnii nov. annal. phil. XII, vol. 33, 2
sed dum roelior huins versus emendatio proferatur, in hac acquiesco.

*) Vulg. adiunctum ett. In z/p est omittitnr. adiunctumH scribendum fuit secundum ea quae dlsputat
Ritschelins in prolegom, ad Trin. p. 107 — 111.

*) Pall. sttrciUnum, vnlg. sterquilinium.

ficatust larua.*) Cnm Camerario larua positum existimo pro homine larvato et insano.
Menaechm. I, 2, 24: hoc ad damnum deferetur, quod est, ut Lamb. expl., pro scorto
damnoso. Bacch. IV, 9, 131: Scwi ego iamdudum fore me exitium Pergamo. Truc.
II, T, 50: Meoii ero, improbe, tu maledicere audea, fona viti et periuri? Most. I,

1, 12. frutex de homine insulso. Eodem modo fungua Bacch. II, 3, 89. et V, 1, 2. —
Aul. III, 1, 5: Totu» doleo atque oppido perii: ita me iete hahuit aenes gymnaaium^)
(h. e. in quo fustem exerceret, ut expl. Weisius). Curc. I, 1, 18. de meretrice ebriosa:
Q^uaai tu lagoenam^) dicas, ubi vinum aolet Chium esse. Cas. II, 1, 11. gq. : faeiam
ut, proinde ut dignus eat., vitam Colat., Acheruntia pabulum, — atabutum nequi-
tiae. Truc. II, 7, 31: Tun' aia me impudentem eaae, ipsa quae ais atabulum flagiti?
Rud. III, 4,28: etiam vim opprobraa, flagiti flagrantia? Poen. V, 5, SO: /t^u/a^),
t in malam crucem, quae est significatio viri pusilli et contemnendi. Pers. IV, 3, 64:
nunquam ego te tam esae matulam credidi. Cist. IV, 2, 61 : Mala merx^), era,
haec et callidaat. Pers. II, 2, 56: Merx^) tu mala^a. Pseud. IV, 1, 44: mala merx
est. Cas. III, 6, 22: Nooi ego illaa malaa mercea (mulieres). Truc. II, 4, 55: o
mercea^^) malaet (de meretrice). Bacch. V, 2, 38. Ritscbi.: Quam odioaumat mortem
amplexari (h. e. senem decrepitum). ib. IV, 8, 4. Cieomachus dicit: Pion me arbitra-
tur militem, aed mulierem. Merc. II, 3, 26: Muscaat meus pater, nil poteat elam
illum haberi, de homine curioso, qui omnia exquirit. Poen. I, 2, 60. et Bacch. IV, 1,7.
est propudium pro homine scelesto. Pseud. I, 2, 70: quin conveniunt, quin una omnea
peate hac populum hune liberant? Bacch. I, 1, 52: mea roaa. Aul. I, 1, 6. atimulorum
aegea ab Euclione appellatur Staphyia anus. Rud. II, 2, 21. aceleris aemen. Asin. V. 2,
42: Perii, miaera., ut oaculatur carnufex., capuli decua, de sene. Pseud. I, 4, 19: Ex
koc aepulchro vetere viginti minaa Effodiam ego hodie, item de sene. Carc. V, 2,
76: Sed eccom lenonem, incedit, thenaaurum^^') meum. Merc. III, 3, 6. et Cas. 111,

2, 5. vervex de sene ad Venerem inepto. Most. III, 1, 119: Abaolve hunc, quaeao, vo-
mitum, ne hic noa enicet, de homine impuro. Bacch. V, 2, 58. Ritschl.: Probri per-
lecebrae et perauaatrices, de meretricibus, item Asin. 1.2,7:

*) Sic Bcribendum cum Bothio. Codex vetus, Pall. quinque, Gruteras ludificatus est, qood est contra

metrum.
<•) vid. de hoc versu Herm. eiem. d. m. p. 91. FleckeiseD. exercitatt. Plaut p. 19. Schoeider. gramm.

lat. elem. 11, p. 732.
•) Sic V. C. Ceteri lagenam.

^) V. C. legula, quod dubito num propter significationem ferri possit. '

") Sic Pall. 1 et 2. 3 et 6. mala ment, ut etiam emendatum est a manu recentiore in V. C, cum

antea videretur fuisse mala mer*. ■
^) Codd. fliers.
"^) Sic vulg. — V. C. et ed. princ. et Ald. mercis, quod retinuissem, quoniam de una tantum mere-

trice ille loquitur, si modo alio loco apnd Plautum praeter hunc interiectio o cum genitivo con-

iuncta reperiretur.
"J Eccom V. C. sec. Pareum., item thensaurum, quam forniam restitui cum Ritschelio proiegom. ad

Trinumm. p. 103.

1*

capitis te perdam ego et flliam,

Perlecebrae, perniciea, aduleacentum exitium^^)
Bacch. V, 2, 71. Ritschl. Sine, mea pietaa, te exorem, quod est blandientis. Simile
est quod Bernhardy aflFert e Graecis synt. p. 46: d^dovTjg. Most. I, 1, 5: ^xi, inquam,
nidor, e culma, de homine, qui multum in culina versatur. Truc. IV, 4, 7. sq. : quid agi-
tuTt voluptas mea? DI. iVow voluptaa. ib. V, v. T mea votuptas. Mil. IV, 8, S5.
■r,r Poen. I, 8, 162. sqq.:

■^

-f'

Mea voluptas, mea delicia^^), mea vita, mea amoenitaa,

Meua ocellus, meum labellum, mea aalua, meum aavium,
Meum mel, meum cor, mea colostra, metts molliculus caseua.
Ib. V. 167.' mea voluptas. Ib. v. 169. sq.:
hem voluptatem tibi,

Hem mel, hem cor, hem coloatram^*), hem aalutem, hem aavium!
V. 172: Et iam ocellum addam et labellum et linguam. v. 174. sqq. :
— huiua voluptaa, —

Huius mel, huius cor, huius labellum, huiua lingua, huius savium,
Huius colostra, huius aalua amoena, huiua festivitaa,
Huiua cura, huiua atudium^^), huiua dulciculua caaeua, maatigia.
y. 180. 182: — voluptaa huiua atque odium meum:
Oculua huiua, lippitudo mea: mel huiua,Jel meum.
Truc. II, 6, 40. 55. mea voluptaa. Truc. II, 4, 2. Alios locos vide ap. Pareum in lexico
Plaut. V. voluptaa. Pers. V, 1, 13. Truc. V, v. 29: ad me, delicia? Fragm. Bacch.
p. 488. Gron. v. 10: Cor meum, spes mea, mel meum, suavitudo, cibus, gaudium. Epid.
V, 1, 8: Q,uid agis, mea commoditaa? Poen. I, 3, 12: mea commoditas, mea salus.
Men. I, 2, 28: Oh'^^) mea commoditas, oh mea opportunitas. Pers. I, 3, 43:
Cynicum esse gentem oportet parasitum probe.^^) Poen. I, 2, 99: Siquidem tu^s me-
cum futurus pro uva passa pensilis. Cist. I, 2, 8: Quiaque adeo me complevi flore
Liberi, h. e. optimo vino, item Cas. III, 5, 16: nisi haec meraclo Se uspiam percussit
flore Libyco. Curc. I, 2, 4: Liberi lepos. Pseud. I, 1, 159: Atque ipse egreditur pe-
nitus periuri caput.^^) Rud. IV, 4, 54. sq. : scelerum caput — periuri^^) caput, Mil. II,
6, 14: scelerum caput, item Pseud. IV, 5, 3. Cas. II, 3, 13: uxor mea meaque amoe-
nitas, quid agis tu? Curc. II, 3, 78: meosne amores? (h. e. amicam meam). Eodem
niodo Mil. IV, 8, 67: ibo hinc intro nunc iam Ad amores meos, Bacch. IV, 3, 25:

>*^ Sunt choriambi, qui a Plauto saepe creticis interpoountur. vid. Becker. de com. Rom. fab. p. 24.

i>) Vulg. meae delitiae. Pall. m deliciae. Vide tamen Pareum.

■*) Sic recte Botliius emeodavit. Vulg. labelltim, quod tamen iterum legitur v. 172.

1*) Sic iterum recte emendatum est a Bothio. Vulg. : H. coL, h. dulciculua caseus, mastigia, Huius cor,

h. studium, h. savium, mastigia.
>e) Sic codd. Pall. teste Pareo. Vulg. o.

>') Sic Pall. Vulg. e coniectura Douzae : Cynica esse e gente. Vide Gruterura et Gronovium.
>8) Sic xrfpg. Vulgo et ©pg periurum.
>») Codd. Pall. Periurl, Vulg. periurii.

Tuam copiam eccam video Chrysalum. Stich. V, 5, 1: Morem vobis geratn^ meae de^
liciae. Most. I, 1, 14. Tuurbanua vero scurra., deliciae popli., RusmUii tu obiectaa?
Cas. 1,44 sqq. : Mi animule, Mea vita — , mea feativitas., — voluptas meaf —
meus featu8 diea., Meus pullua pasaer., mea columba., mi lepua. ib. III, S, 14:
quid agis, mea feativitaa? Asin. III, 3, 29: num fumua est haec mulier., quam am-
plexare? Trin. V, 1, t: ei rei fundus pater sit potit»r^ e, aactor. Bacch. IV, 2,

19, sq.: ~"~ ^ '^^^^. . ' ■ "*

Illiua 8um integumentum corporia.
PIST. Nequam eaae oportet, quoi tu integumentum inproMa.

Cas. II, 3, 18: reapice, oh mi lepoa!^^) Men. lY, 3, 1: Sibi inimieua magia quam
aetati tuae, h. e. tibi. Eodem modo Psend. I, 1, 109: In te nune aunt omnea spea
aetati meae, h. e. mihi. Stich. lY. 2, 38: o lux oppidi, qaod est blandientis alteri.
Capt. ly, 2, 84 : Idem ego aum aalua, fortuna, lux, laetitia, gaudium. Psead.
1, 2, 46. sq. : ubi iati sunt, quibua vos oculi estia, Quibua vitae, qtdbua delitiae?
quibua savia? mammillae mellitae?^^) Curc. I, 3, 8: mel mettm. Bacch. V, 2,
80. Herm. Trin. II, 1, 17. Truc. II, 6, 41. Stich. V, 4, 57. Most. I, 4, 12: Oh oh
ocellus*') ea meua; tuua aum alumnua, mel meum. Cas. IV, 4, 14: Meum eorculum^
Melculum,^^) verculum. Carc. I, 1, 11. est feram — melliculo dulci meo, h. e. poellae
meae Planesio. Carc. lY, 4, 8: Sed quid agit meum mercimonium apud te? h. e.
puella empta. Fortasse huc pertinet etiam Epid. Y, 1, 2, si vera est coniectura Jacobi:
Neque illam adducit, quaest mea praeda.^*) cf* III, 3, 13. Most. I, 1, 62: aaginam
caedite, h. e. bestiam saginatam. Aliam significationem habet t. aagma Mil. III, 2, 31, nbi
est pro ipso loco e quo saginari possis : Poat e aagina ego eieiar^^) cellaria, itemMost.
I, 3, 79. — Cas. ly, 3, 3: quid agia, mea aalua? Cist. III, 13: o adute mea aalua
salubrior! Stich. ly, 2, 5. sq. : sperate Pamphilippe! o apea mea! 0 mea vita! o mea
voluptaa. Mil. ly, 8, 20: 0 mei oculi, o mi anime. Asin. III, 3, 24: Certe enim tu
vita'a Mihi. v. 65: decua popli, thensaurua copiarum, Salua — ! v. 74: meua ocellus,
mea rosa, — mi anime, mea voluptas. v. 76. sq. :

Dic igitur 7ne^^) passerculum, gallinam, coturnicem,
Agnellum, hoedillum me tuum dic esse vel vitellum.
V. 101 : Mi Libane, ocellua aureus, donum decusque amoris. v. 103. sq. :
Dic igitur me anaticulam, columbam vel catellum,

«") Sic V. C. sec. Paream et Grnteram. Vulg. o.

^>) Sic Bothias. Vulg. habet esth post delitiae et mammilla pro mammiUae.

^^) Sic sec. JGp cum Hermanno elem. p. 213. restituendam, qui Oho Hocellus. Vulg. Oh! ocellus.

'') Sic Both. sec, Priscianum. Codd. ct valg. meUiculum.

^*) Vulgo cum Langg. : quae empta ex praeda est. V. C. sec. Par. quae est predo, V. enqita

abest etiam a Pall. et ed. princ.
**) Sic Ritschelius. Vulg. postea sag. ego eiiciar,
'") Valg. tuum addit, quod omisit Bothius.

l

#*

8

Hirundinem, monedulam^ paaaerculum, putillum.^^)
V. 138. sq. : LE. Ego caput argento fui huic hodie reperiundo.^^)

Ll. Ego pes fui.
Stich. y, 5, 14. guavitudo. Truc. II, 4, 2: ver vide, de vernante quasi muliere. Meo.
II, 2, 55. Voleani violentia, h. e. ignis. Cas- III> 2, 6: Sed eccum egreditur aenati
columen^ praetidium popli. Ep. II, 2, 5: senati qui eolumen cluent. Amph.
rV, 2, 0. Mercnrias ab Amphitraone appellatur ulmorum Acheruna. Asin. III, 2, 3. est:
virtute ulmorum freti, qnod recte Schmiederus per irrisionem dictum putat pro imbecilla
virtute. Utrobiqoe autem ulmi positum est pro virgia ulmeia, ergo totum pro- parte. Re-
ferendi huc sant etiam omnes ii loci, quibus Philippus pro nnmmo illo aureo Philippeu
dictnn est; non dico eos locos, nbi vocabnlo Philippus substantivum additum est, ut ad-
iectivi mnnere fnngatnr, (quo pertinet etiam Mil. lY, 2, 70, ubi codd. habent quidem ta-
lentum Philippittm., sed Ritschelins retinet vulgatam ex ed. princ. profectam nHippum),
sed eos, nbi solum est positom, ubi non est mente addendum nummua^ sed rex est ipse
dictaa pro nnmmo, in qno est eius imago, ut nostrnm Louis. Sunt autem hi: Poen. III, I,
55: treeento» Philippoa. 5, 20. 30. Bacch. lY, 8, 27: dueenti Philippi. 38. et 78: du-
eentia PhiHppia. Caecil. Stat Fr. Hypobolimaei Chaerestrati : Nam iata quidem noxa
muliebre eat mage quam viri., ad q. 1. recte adnotat Daceria, noxam dici omue id quod
nocet, tam cnlpam, qnam hominem, qui eam in se admisit, quam poenam. Terent. Adelph.
111,4,72: ego vero hine abeo, quando ia^ quamobrem huc veneram, Rua abit, h. e. prop-
ter qaem, nbi notio hominis, qnae angastius valet, notione rei, qnae latius patet, compre-
henditur. Enn. lY, 3, 3: Scelua poatquam ludificatuat virginem, h. e. scelestus. Phorm.
111,2,42. leno appellator aterculinum. Adelph. II, 1, 34. sq. Heaut. V. 4, 10. fraua. Eun.
I. 1, 34: Sed eeea ipaa egreditur, noatri fundi calamitas. Hecyr. I, 2, 48: Tundendo
atque odio denique effecit aenex, ubi odium., ut Plaut. Asin. II, 4, 40. idem est atque
odiosa importunitas. Nonnnlla praeterea exempla apud Terentium vide apud interprett.
ad loenm Hecyrae, inprimis Brunsium et Magnaeum in indice v. odium.

Aecedafflos ad illos locos, ubi substantivis illis magis generalis significationis plures
res ant homines significantur, ita ut significationem habeant collectivam. De Graecis vide
Bemh. p. 47. Huc spectat, si regionum etnrbiam nomina pro incolis ponuntur, ut a Ca-
tone ap. Gell. UI* 7. (qHem locum affert Ruddim. iustitut. gramm. lat. p. 380.) : Propter
eiua virtutea omnia Graecia gloriam atque gratiam praecipuam claritudinia inclutis-
aimae decoravere monumentia, aigniA, atatuia aliiaque rebua. Plaut. Curc. II, 3, 21: Ita
nunc aervitium eat, h. e. servi. Most. I, 1, 04: ego ire in Piraeum volo In veaperum
parare piaeatum mihi, h. e. pisces. Eodem modo III, 2, 42: piacatu probo Colitia
vitam. Aul. II, 2, 29: tieque illo quiaquam eat alter hodie ex paupertate pareior, h.
e. cx ordiue seu numuro pauperum, ut explicat Camerarius, ex pauperibus. Pseud. J, 1,
124: Pube praeaenti, ubi pubea auctore Festo pro puberibua dictum est.

*T) Dic igitur me anat. V. C. et excerpta Pall. teste Grutero. putiUunt Cajnerariiu fatetur in cod. suo

legi.
*^) Sic Botbins. Vulg. Ego caput htric arg. fui hodie reperiundo.

■■ '-'■■

■ i-

Jam ad contrarinm eius, quem hactenns spectavimus, usum nos convertamus, si pro
magis generalis notionis substantivis singularis magis significationis ponuntur (de Graecis
vide Bemh. p. 56. sqq.}. Quod aut ita fieri potest, ut rei vel hominis vocabulnm sym-
bolice quasi ponatur pro alterius rei vel hominis vocabulo, ad quod qnalicunque ratione
pertinet, aut ita, nt id substantivum, qnod positum est, partem totius rei, qnae significatur,
et eam quidem, de qna potissimum agitur, designet. Sed hoc altemm tamen tale est, ut,
prout rem spectes, haud raro possit etiam ad usum priorem iilum a nobis explanatnm, qno
magis generalis notionis snbstantiva pro singularis magis usnrpantur, referri. Si enim,
ut hoc utar, Piaut. Poen. I, 2, 153. amica dicitur ab amatore mem ocellti»^ aut ita hoc
potest spectari, nt significatio quasi latius patens fingatur ocelli, ad quam amica illa etiam
referatur, qnae est pulcra ocelli iustar ideoque ipsa ocellns appellatur, aut ita, nt pars
eius pro tota posila sit, et quoniam ocellus eius amatori prae ceteris maxime placet, ipsa
ocellus dicatur. Quamqnam autem illa ratio explicandi magis mihi probatur, tamen iis, qui
hanc praeferendam dncunt, eos locos Plautinos, qnos iam attnti, in quibus ambigunm esse
potest, utro modo sint accipiendi, breviter repetam. Spectant huc Poen. I, 2, 153. sq.
(pceUua, labellutn, cor). \. 169. (cor). v. 172. {ocellu8, labelUim, lingua). 115. (cor, la-
bellum, lingua), 182. {oculus). Pers. Y, 1, 13. (oculm meu8). Asin. III, 3, 74. ocellus.,
animey v. 101. (pcellua). Fragm. Bacch. p. 488, v. 10. {cor). Pseud. 1, 2, 46. sq. (oculi,
mammillae mellitae). Most I, 4, 12. ^ocellus). Cas. lY, 4, 14. (corculum). Addam alios
locos, qui huc pertinent certissime. Ennii annal. I. YII, v. 25: Rureacunt (rareacunt al.)
frundea., h. e. silvae. Id. Med. fr. 11: Salvete., optima corpora (corpora liberomm
Medeae). Plaut. Epid. I, I, 86: plane hoc corruptumat caput, ad q. 1. Gron. : ,,i. e.
ego. Caput pro homine usitatum." Asin. II, 4, 89: Scibam^ huie te capitulo hodie
Facturum aatia pro iniuria. Stich. V, 5, 10: fugit hoc libertaa caput. Poen. III, 8,
32: capiti voatro iatuc quidem.' Rud. III, 6, 47: iati capiti dicito.111,2, 11: auum
— caput., = se. Men. V, 2, 88: vae capiti tuo, h. e. tibi. III, 2, 47. MosteU. IV,
3, 10. Mil. II, 3, 55. III, 1, 131: O lepidum caput. Rud. II, 8, 44: Vm capiti
atque aetati tuae. Pers. II, 2, 2: ^in vero, verbereum caput? Pseud. II, 4, 38:
aiquidem hoc vivet caput, h. e. ego. Bacch. III, 5, 3: Nam illud animua meua mt-
ratur, h. e. ego. Rud. III, 1, 22: animua mirat. Bacch. II, 3, 3: meua formidat ani-
mua. Stich. I, 1, 20: neu tuo animo id fae, Quod tibi tuua pater faoere minatur. Ctirc.
V, 2, 8. gemma, h. e. anulus.

Transeamus ad prius illud quod posueramus, si notio singularis symbolice pro magis
generali posita est, quoniam ad eam qualicunque ratione pertinet Sic nonnullis locis ma-
teria dicitor pro rebus, quae ex materia illa conficiontur, velut Corc. III, v. 40: explevi
totaa ceraa quattuor, h. e. ceratas tabellas, et Amph. I, 1, 185. est comu pro lateraa
cornea. — Rud. III, 6, 11: vicinua Veneria, h. e. aedi Veneris. Amph. I, 1, 190. Vol-
canua dictum est pro igne, item Aul. II, 6, 10. Rud. III, 4, 54. — Mil. I, 1, 22: glo-
riarum pleniorem, h. e. gloriationum. Mil. III, 1, 53: Poat Epheai aum natua, non aum**)

'*) Sic HiUcbelioB.

■ •ifcrfi^iiiiai-n---' fci.« V

fO

in Apulis. Pers. lY, 7, 8: quo Ulum aequarf In Peraaa. Mil. II, 2, 83. o< est di-
ctum pro impudentia^ item Terent. Enn. IV, 7, 30. (o» durum). Ib. Heaut. II, 1, 2. apueria,
h. e. a pueritia. III, 3, 7: Vel heri in etno, quam immodegtua fuiati., b. e. inter pocula,
!■ convirio.

Jaffl convertamos aos ad enm usum, qno dao sobstantiva ad nnam notionem ef&cien-
dam inter se coniunguntur , quo pertiuet primam illad, si ambo eodem casu posita snnt,
ita it alternm altero accuratins explicetur, quae valgo appositio dicitor, quae aut talis esse
ifjr'^' potest, at ambo substantiva in unam notionem coalescant, aut talis, ut attributa rei vel
homlnis caiusdam per se spectentur, ita ut et totum per se et eas eius partes atque attri-
bata, de quibas potissimum agitur, animo contemplemnr. Huic posteriori appositionis ge-
neri, atique ab illo' priore , si accaratius rem spectes , diverso , Bemhardj in synt. ling.
graec. p. 56. xor i^oxt)v ayntactieae appoaitionia nomen tribuit. Sed prius etiam genns
appositionis itemm duplex esse potest, aut simplex, ut notio quaedam generalis singulari,
quae est ei cognata, definiatur, aat audacius ficta, ita ut inter se coniungantur substantiva
dtto diversi plane generis, minime ita inter se cognata, nt alterum sit species alterius eo-
qoe comprebendatur, sed tamen item ita comparata, ut altero substantivo singularis species
alterins designetur. Simpliciorem illam primnm spectemus. Naevius fr. Lycurg. 18: voa,
qtti regalia eorporia cuatodiaa agitatia, ite aetutum in frundiferoa locoa ; ingenio arbuata
vineta aunt , non obsita, ad q. I. Klussm. p. 121: ,,Arbuata vineta bene sese habent,
cum vineta aut appositionis aut adiectivi vice fungatur.'' In lege Nnmae ap. Gell. IV, 3.
(Egger. monnm. vet. Lat reliq. p. 82.) est: acnum foeminam caidito. Q. Fabius
Pictor in annalibus et Ennius sec. Quintil. I, 6, 10. lupua femina dixerunt, ut Cato R.
R. c. 134. poreo femina.Cato R. R. c. 17: Robua materiea, item pro ridica, ubi aol-
atitium fuerit ad brumam, aemper tempeativa eat. H. I. materiea est appositio voois ro-
bua, ali 9Iu^^o(j. Yoci materiea ex noQaXl^Xov positum est pro ridica. Recte expli-
cat Schneiderus: „cum ad materiam seu fabricam, tum ad ridicas. Robus seu quercus
fabricae et ridicae materiain praebet." Cap. 7, 4. est orchitea oleaa, item cap- 20: Mo-
diotoa in orbia oleaginoa ex orchite olea facito. Lapia ailes saepe dicitur a Catone,
ut R. R. c. 18. lapidea ailicea. C. 20: digitum pollicem. Cap. 8: Ficoa mariacaa
in loco cretoao — aerito, abi, ut apud Linneum, prius substantivum genus, alterum speciem
plantae significat. Plaut Asin. II, 4, 64: hominem aervom. Epid. I, 1, 58. III, 1, 7.
Stich. I, 2, 1. y, 4, 10. Ib. III, 1, 37: hominea aervoloa. Poen. I, 2, 77. lapidem aili-
eem. ib. v. 78: nam tu'a lapide ailice atultior. [ut supra Cato R. R. c. 18.] Merc. H,
3, 79: ancillam viraginem. Truc. II, 2, 29: muaca—foemina. Idem Plautus [ap. Philar-
gyr. ad Virg. Ecl. II, 63.] etiam leo femina dixit. Curc. V, 2, 47: ventua turbo. Trin.
I, 2, 94: homini aduleacenti. Bacch. I, 1, 32: aduleacena homo. v. 55: homini aduleacen-
tulo. Epid. III, 1, 12: Vae tibi, murieide homo. Terent. Hec. III, 3, W. fora for-
tuna. Audacius quam haec dicta sunt Plaut. Pers. I, 2, 22: Qtii Atc albo rete aliena oppw
gnant bona, h. e. albo, tanquam reti, v. Gronov. ad h. I., item Poen. III, 1, 40: obaecro
herele, operam eelocem hancmihi, ne corbitam date, qnem locum laudat etiam Bernh.
in synt. p. 50, adnot. 81.

ti

Sed transeamus ad id gtinas appositionis, quod sopra appositionis s^mtacticae xorr i|>
oxTjv nomine declaravimus. Qno spectant haud pauca exempla prisci Catonis. Sic or.
pro Rhod. ap. Meyerum orat. Rom. fragm. p. 105: tnille minut dimidium familiae
mulcta esto^ ad q. I. Meyerus p. 107: ^^mille minua] sic codd. probante Huschkio, qui
exp[. : mille (int. H. S.), dummodo minus id sit quam (quam omittitur) dimidium bonorum
eius." H. 1. igitur minua est appositio vocis mille, sed paulo brevius ideoque obscurius
a Catone haec elata sunt. Origin. 1. H, fragm. 8. ed. Bolhuis. p. 26: Martua hottem
occidit priua quam Pelignua: propterea Marrueini vocatUur, de Marso detoraum no-
men. R. R. c. 03. (laudatum ab Hartungio de casibus p. 67): poatea amurcam cum
aqua commisceto aequaa partea^ ubi v. aequaa partea appositionem'efficiont y,amar-
cam et aquam, pro quo cum aqua a scriptore dictum est. C. 8: Sub urhe hortum omne
genua., coronamenta omne genua, bulboa megarieoa — haec facito uti aerantur.
Eodemque modo v. genua cum notione singulari ex naqaXXriXov positam est in his exem-
plis: c. 42: Quod genua aut ficum aut oleam eaae volea, inde librum acalpro esi-
mito. C. 40: poatea capito tibi aurculum^ quod genua inaerere voloa. C. 41: 7V-
rebra vitem quam inaerea, pertundito, eo duoa aurculoa vitigineos, quod genua
eaae volea., inaeetoa obliquoa artito ad meduUam. C. 42: alterumlibrum mm gemma
de eo fieo., quod genua eaae volea, esimito (quod non dictum est pro: quod genua
eiua., sed utraque notio ex aequo posita est). C. 11 : aumma hommea XFI, pro quo cap.
10. dictum est: aumma hominum Xlll. Sed haec tamen non est proprie appositio, nam
verbum substantivum eaae omissum cogitandum est ; sed propterea hoc exemplum h. 1. com-
memoravimus, quod notiones diversae, generalis aumma et singularis hominea inter se
coniunctae et ex aequo positae sunt. Ennius annal. I, v. 115: Septingenti aunt pauUo
plua vel minua anni. Hic appositio p/tM ve/ mmtw correctionem quasi efficit eius quod
dixerat, aeptingenti anni^ sed ex aequo tamen ambae notiones positae sunt, quasi idem
significarent. Jn Ennii incertis in addendis fragm. trag. ap. Bothinm 4. est: Perauaait
ammo vinum., deua., qui multo eat maximua. Catonis loco supra allato (R. R. c. 8.)
similis est Plauti Most. I, 1, 18: Cia — paucaa tempeatatea — Augebia ruri numerum.,
genua ferratile., ad q. 1. Grut. : ,,genu8 ferratile est explicatio indicatque cui homi-
num nnmero sit accessnrns Tranio." Cas. H, 8, 11 : maatigia^ atimulorum loculi.,_ quod
exemplum affert Bernhardy p. 55, adnot. 94.

Si duo substantiva ita sunt inter se coniuncta, ut alterum genitivo sit expressum, ad
quod genus nunc nos convertimus, iterum duplici modo hoc fieri potest, primnm ut illud
snbstantivum sit potissimum maximique momenti, cuius notio maxime premitnr, quod geni-
tivo est appositum, aut ita, ut singularis notionis substantivum genitivo sit expressum, ge-
neralis alio casu, in qua coniunctione illud minoris momenti est quam altemm, caius notio
magis premitar. In hac altera ratione unum et totum per ntrumque substantivum exprimi-
tnr, ita ut illnd, unde genitivus pendet, in adiectivum possis mutare. De priore ratione
apnd Graecos egit Bernhardy I. I. p. 51. sqq., de altera p. 53. sq. Utrobiqae autem est
genitivns, ut semper, quemadmodum postea videbimus, casus attributivns , utrobique, si
grammaticam spectes nec notionem logicam eiusque naturam et ambitnm qui inde efficitar,

J?^

\,

If

eodem modo aiteri sabstantivo appositas, nam grammatica non curat nisi eam rationem,
qua plura verba inter se coniungantur, quae si eadem est in duabus consociationibus, eo-
dem utramque refert, non curans logicam, etsi secundum hanc, utramque notionem, quae
utrobiqoe efficitur, diversae naturae atqae ambitus esse appareat.

Dicamus igitur primum de priore ratione. Plaut. Bacch. II, 3, 74: Megaloby%i JUius^
h. e. Megalobyzus, v. adnot. Gruteri ad h. 1. (Bemh. p. 51. aflert: nalSes 'ElXrivwv,
IdaKXrjniov noXdeq, negat tamen adnot. 85. numero singulari hoc fieri apud Graecos.)
0^ Megabyn sive Megalobyvi omnes appellabantur sacerdotes Dianae Ephesiae. Deinde voc.
re» per circomlocutionem Plautus usus est, ut Graeci XQW^^ (Bernh. p. 52), Truc. I, 2,
30: rem—amoria^ h. e. amorem. Amph. II, 2, 1. rea voluptatum. (Ruddim. p. 572), h.
e. voluptatea. Truc. II, 1, 4: ob amoria prandium. Lamb.: i. e. ob anioreni. Weis.:
propter impensas, quas ille amoris causa fecit. Poen. I. 2, 1 : Negoti aibiguivolet vim
parare, ubi v. omt auget notionem v. negoti eique vim addit. Quo pertinent etiam pleo-
nasmi nonnoili (similes apud Graecos vide ap. Bemh. p. 54), ut Stich. I, 2, 69: Ede-
pol voa lepide tentavi veatrumque ingenium ingeni^ ad q. I. Gruter.: i. e. animum
et sensum vestrum, sicut aiias ingenium pro natura et moribas alicuius rei usarpatur.
Cist. II, 1, 5: Ita nubilam mentem animi habeo. (mena est pars animi). Epid. IV, 1,
4: Paupertaa., pavor territat mentem animi. Similiter Bacch. III, 4, 11: Sed aatin^
ego animum mente aincera gero.

Sed transeamus ad alterum genus. Plaut. Mil. V, 41: acelua viri Palaeatrio. Pers.
II, 2, 10: Seelua tu pueri 'a. Truc. II, 7, 60: etiam., acelua viri^ minitare? Curc.
V, 2, 16: acelua viri. Pers. II, 2, 22: Paegnium, deliciae pueri. Ib. V, 2, 67: fru-
atum pueri. Menaechm. Y, 1, 0: flagitium hominia, item III, 2, 24. Cas. II, 1, 8: flagi-
tium illud hominia. Aui. IV, 8, 3: hominum mendicabula, h. e. mendicoa. Poeo. I, 2, 61:
Monatrum mnlieria!^^) V, 5, 3: hallex viri.

Transeamus ad ultimam rationem, qua substantivum et aliud vocabulam inter se con-
iuncta in unam notiouem coalescunt. Quorum simplicissimuni, quod supra posuimus, hoc
erat, si substantivum cum simpiice negatione est coniunctum. Tal.e est apud Plautum
Asin. IV, 1, 63: Uaec aunt non nugae. Deiude, si sola praepositio, unde pendet i-
psnm substantivum, cui est addita, ut Pers. IV, 1, 4: Sic ei procedunt poat prineipia
denique (h. e. ea, quae sunt post principia). Porro, si substantivum cum praepositione.
Tale est apud Naevium Lycurg. fr. 16: Sine ferro pecua mahibua ut ad mortem
meant, ad q. 1. Bergkius in mus. Khen. III, p. 75: „Coniangendam est manibua aine
ferrOy i. e. x^Qf^^'" aaidijQOig.'''^ Cato R.-R. c. 5: aicilimenta de prato. C. 17: aemen de
cupreaao, de pino. C. 108: Vini aextarium de eo vino, quod volea experiri, Dubium est
exemplum c. 42: alterum librum cum gemma de eo fico, quod genua ease volea, exi-
mito, quoniam praepositio de etiam ex verbo eximito pendere potest. Ennii Epicharmus
p. 150. Egger.: quique ventua eat et nubea et imber poatea, Atque ex imbre frigua,

^o) Vulg. En m. m. 6p Et m. ^p nec en nec et babet, quod abiiciendum e>t cum Beckero de com.
Rom. fab. p. 7.

18

ventu» post ftt. Plaut. Mil. U, 2, 5: Quemqtte a milite hoc videritis hominem m
nostria tegulia. Truc. lY, 4, 23. (v. Kampm. de jiB p. 16.) Si aufers puerum, a mi-
lite onmis spes tum m* animam efftaverU (h. e., ut recte expl. Schmiederus, nulia su-
pererit). Hic a mil, omn. spea unam notionem efficiunt, nSaa ^ ilnlg ^ ovaa arto xov
aTQaTiioTOVt Bacch. 11,2, 19: Egon' ut, quod ab illo adtigisset nuntius^ Non impe-
tratum id advenienti ei redderem? h. c. Ulius nuntius, v.. Scioppinm. Merc. I, 2, 28:
resinam ex melle. II, 1, 33: atque ego conspicor Navem ex Rhodo. Weissenb. synt.
p. 132. affert Aul. prol. v. 28: de summo adulescens loco, Kruegerus gramm. latp. 667.
e) Rud. ly, b, t: de genere summo adulescenti. Fortasse huc pertinet etiam Epid. II,.
2, 22: a legione omnes remissi sunt domum Thebis, si hoc dictum est pro: omnes^
qui ad legionem pertment. Ter. Andr. I, 1, 129: Ea primum ab illo mimadvertenda
iniuriast. Eun. I, 2, 85: cupere te ex Aethiopia Ancillulam. Kruegerus gramm.
p. 667. affert Ad. IV, 2, 2: a villa mereenarium Vidi, Wuellnerus de casibus p.
27. Hecyr. V, 1, 29: «t esset alia ex hoc quaestu, haud faceret, scio, h. e. huiu«
quaestus, v. Rohnk. dictat. in Terent. I. 1. et Schaefferum de usu praep. Ter. p. 10. De
posterioribus scriptoribus vid. Weissenb. synt. lat. p. 67, adnot. 2.

Inprimis huc spectant substantiva verbaiia, maxime in to, ad quae quoniaffl perventum
est, de significatione eornm atque reliquo usu nonnuUa praefari libet. Substantiva verbalia
iu io exeuntia, si spectas significationem eorum, medium quasi iocum tenent iuter reliqua
substantiva et verba, a quibus derivata sunt, ideoque exprimuut et actionem, ut verba, et
substantiam, ut substantiva, activam substantiam, ut ita dicam. Maxime cognata sunt in-
fiuitivo, sed eo tamen differunt ab eo, quod inf. solum fieri posse cogitatam aliquam a-
ctionem significat, ex qua actio certa nondum prodiit, sed in ea latet demum adhuc ut in
germine, cui substantivum verbale (ut vel nomen eius docet,} substantiam quasi et corpus
addit, (cf. Plaut Trin, I, 2, 2: venerare, ut nobis haec habitatio Bona fausta—eve-
niat. Mil. II, 2, 55: non placet profecto mibi iltaec aedificatio. v. 98: Quantum vis
prolationumst. III, 1, 75: optio. 3, 67: Vbi facta erit conlatio nostrarum mali-
tiarum. IV, 6, 22 : praedicatio tua. Terent. Adelph. IV, 2, 41 : Sane propius ibis multo
et minor hac est erratio, sec. emendationem Bothii) ita tamen, ut cum verbo esse cou-
iunctum modo ad infinitivi, modo ad nominativi gerundii sive gerundivi, ut hi, necessita-
tem exprimens, notionem propias accedat, modo medium locum teneat inter infinitivi et
participii perf. pass. naturam, modo verbo finito simile sit, ut docet Luebkerus de usu
inf. Plant. p. 13. (de discfimine tamen, quod intercedit inter subst. verbale et verbum
finitum, vide acute disserentem Haasinm ad Reisig. schol. gramm. lat. p. 768, adnot. 593).
De qua 're vide etiam Ruddim. II, p. 117, adnot. 4. p. 243, adnot. 48. p. 373. Exempla
haec sunt. Primum duo quae attulit Luebkerus I. U: Plaut. Poen. Y, 2, 136: acerba
amatiost. Rud. lY, 5, 14: Nimia paene inepta atque odiosa eius amatiost. Pers.
ly, 4, 37: tua merx est , tua indicatiost. Poen. I, 3, 36: nunc mihi cautiost.
Psend. I, 2, 37: ne quisquam pertundat crumenam cautiost. Cas. II, 3, 43: Me si-
nas curare ancillas, quae meast curatio. Poen. I, 2, 141: Cur ego id curem nam?

M

14

gui istaee magis tneast^^) curatio? Mil. IV, 6, 64: vide ne siea illi esapecta-
tioni, h. e^ne exspectandus sis, sive, iit Lindem. expi. : ne te exspectari patiaris. Pers.
I, 1, 52: cave fuas mihi in quaesiione. Cist. II, 3, 49: Ne in quaeatione mihi
ait. Pseud. II, 2, 68. Nonnulla alia eiusniodi exempla vid. ap. Kampm. de IN praep.
usu Plaut. p. 19. nr. 9. Simplicius Trin. IV, 8, 5: Si aberia ab eri quaestione. Ex
Terentio affert Ruddim. I. l.-(n, 243, adnot. 48.) baec duo exempla: Andr. II, 3, 26:
Puerum autem ne resciacat mi eaae ex illa., cautioat^ et Adelph. 111,3, 67: hi (pisces)
mihi ne conrumpantur, cautioat. Adde Hec. IV, 4, 28. ap. Ruhnk. dictata in Ter.
Andr. I. 1. p. 48: Nulla tibi — hic iam conault atioat et confer Perizon. ad Sanct.
Minerv. p. 146. Plaut. Rud. V, 3, 15: quae haec factioat? quod exemplum Luebkerus

1. I. affert tale, in quo subst. verbalis notio inter inhnitivum et part. perf. pass. locum
quasi medium teneat. Amph. I, 3, 21: quid tibi — eat — muttitiof Bacch, IV, 2, 1:
quae iataec eat pulaatio? Capt. IV, 2, 19: Quae illaec nam minatioat? ut probabiliter
emendavit Ritschelius prolegom. in •Trin. p. 328.

Haec substantiva igitur verbalia , ut iam diximns , item saepissime coniunguntur cum
praepositione et hanc sequente substantivo, item cum adverbio, item cum solo substantivo
eo casu posito, qui sequi solet verba, unde ista snbstantiva derivantur, perinde quasi ipsa
verba posita sint. Caius triplicis constructionis exempla, quoniam non possunt seiungi,
coniunctim afferam. (cf. Donat. ad Terent. Eun. IV, 4, 4. Ruddim. 1. 1. II, p. 243, ad-
not. 48. p. 239. 240. adnot. 35. Lindem. ad Plaut. Trin. III, 2, 86. Reisig. I. 1. p. 616.
sq. ibique Haasius adnot. 511. Wuellner. de casibus p. 106. Hartung. de casibus p. 25.
Weissenborn. synt. lat. linguae p. 150. 202. Krueger. gramni. lat. p. 626, adnot. 1.
Madvig. SBemetfutigen iiber terfc^. ^unttc t>eS ©pfl. ber lat. ©prarfjl. p. 41. adnot Mi-
chelsen. de casibus linguae latinae p. 182. adnot. 188. Luebker. 1. 1. p. 13.). Plaut. Rud.
II, 6, 18. sq..

Quid mihi aceleato tibi erat auacultatio?

Quidve hinc abitio ? quidve in navem inacenaio ?
Truc. II, 2, 3: Quid tibi ad haace acceaaioat aedis prope aut pultatioat? Most I, 1, 6:
Quid tibi^ malum, hic ante aedia eat clamatio ? Truc. II, 6, 30 : Quid illi ex utero ex-
itioat? Asin. V, 2, 70: Quid tibi huc receptio ad teat meum virum? Trin. III, 2, 83:
Quid tibi interpellatio aut in concilium huc acceaaioat? Asin. II, 2, 41: Verbia veli'
tationem fieri compendi volo, ad q. 1. vid. Lanib. Truc. II, 7, 61. sq. :

Quid tibi huc ventioat'1 Quid tibi hanc aditioat?

Quid tibi hanc notioat, inquam, amicam meam?^^)
Poen. V, 5, 29: Quid hanc tibi^^) digito tactioat? Cas. II, 6, 54: quid tibi iatUnc ta-
ctioat? 56: Quid tibi tactio hunc fuit? Aul. 111, 2, 9: quid tibi—noa tactioat? Curc. V,

2, 27: quid tibi iatum tactioat? Aul. IV, 10, 14; Quid tibi ergo meam me invito tacti-

") Vulg. Cur ego id curem? namque i. magis tua est curatio. Sed ^Ops mea^st\ unde recte Botbiua

hunc versum, ut supra scriptus est, eniendavit.
3<) Cum Bottiio hos duos versus statuo cretico!> tetrametros.
^') Sic Botbius propter faiatum. Vulgo tibi hanc.

'■ ■^-■■■-■iiiati I ■■ ■ - ■-■^— •■■■'•■ - ^. ■■-.-■- - - ■• .-^.-j- -■-..t^—- ...mtt-it.^

15

ost? Epid. II, 2, 113: Nihil in ea re captiost. Most. I, 1, 33: quid tibi, malum, me
aut quid ego agam^ curatiost ? Amph. I. 3, 21 : Quid tibi hanc curatiost rem, verbero,
aut muttitio? Most. II, 1, 30: quid illi reditio huc etiam fuit? Caecil. Stat. fr. 6. Har-
pazomenes: Q,uid tibi aucupatiost Argentum aut de meo amore verbificatio patrif quem
locum affert Donatus ad Terentii Eunuchum IV, 4, 4, ubi est: Quid huc tibi reditiost?
quid vestis mutatio? Ad analogiam substantivorum verbalium in io exeuntium est etiam
iliud formatum a Plauto Amph. I, 1, 12: Opulento homini hoc servitus durast^ qaem lo-
cum afferunt Rudd. 1. 1. p. 239. et Weissenbornius sjnt, lat. p. 202., deinde Trin. II, 1,
15: celatum indagator (v. Reisig. et Haasius I. 1.). Truc. II, 7, 1: foras geronea. Pseud.

1, 1, 65: Teneris labellis molles morsiunculae, qui est dativus commodi. Minns offendit
Mil. III, 1, 48: neque ego oblocutor sum alteri in convivio, quoniam hic etiam dati-
vus incommodi accipi potest. Non puto huc pertinere Terent. Adelph. lY, 4, 7. sq. : id
anua Mihi indicium fecit, potius id indicium appositionem efficere. Etiam uaus est cum
ablativo coniunctum, ut recte dicit Luebkerus, huc pertinet, sed de hoc tum demum agere
nialumus, cum ad ablativum perventum erit. Addimus alia substantiva praeter verbalia,
quae cam adverbio apposito in unam notionem coalescunt, quae fignra valgo dicitar a
grammaticis Hyphen (Rudd. II, p. 396. adnot. 10.). Amph. II, 2, 138: intus pateram
proferto foras. Pers. III, 1, 57: non tu nunc hominum mores videsf Huc refero etiam
Mil. II, 1, 88. sqq.: inde — mulieres. Terent. Andr. I, 2, 4: Heri semper lenitas verebar
quorsum evaderet, quod secandum Donatum, Dacieriam, Schellerum in gramm. lat. p. 742,
Bothium, Schmiederum, Zeunium, Ritterum, Reisigium gramm. lat. p. 392. ibique Haasium
adnot. 391. idem est ac perpetua lenitas; Guyetus, Boeclerus, Westerhovias, Ruhnkenius,
Perletus, Fikenscherus, Ramshomius in gramm. lat. p. 715. semper ad verbum verebar
referenduu esse censent; illud tamen praefero, nam recte Ritterus dicit, si aemper ad
verbum spectare voluisset poeta, tum secundum constantem usum ei dicendum fuisse sem-
per veritus sum.

Denique addimus exempla, ubi substantiva, quae non sunt verballa, cum ablativo alius
substantivi ita sunt coniuncta, ut cuni eo in unam notionem coalescant. Ablativus autem
solus casus est, qui sic usurpatus reperitur, et quidem aut abl. loci, qui originem expri-
mit, aut abl. qualitatis.

a) Abl. loci originem exprimens. Taubm. ad Plaut Bacch. II, 2, 53. e Catone af-
fert Syracusis soleae, quae sunt soleae Syracusanae. Both. ad Naev. fr. 2. Harioli affert
Plaut. Merc. V, 2, 99: Video ibi hospitem Zacyntho. — ib. v. 102: Zacyntho
ficos fieri non malas, h. e. ficos Zacynthias. Bacch. II, 2, 53: Epheso quos hospes
debuit nostro seni, h. e. hospes Ephesius. Poen. Y, 2, 36: Hannonem sese ait Car-
thagine, Carthaginiensem cet. Asin. II, 4, 92: Periphanes, Rhodo mercator. Krue-
gerus gramm. lat. p. 665. affert Psead. I, 3, 36 : Salve multum, serve Athenis pessume.

b) Abl. qualitatis. Cato R. R. c. 8: Telanas atraa pediculo longo. Plaut. Merc. I,

2, 97 : /oma esimia mulierem, Most. 1, 3, 49: mulierem lepidamet pudico ingenio.
Terent. Heaut. V, 5, 17 : Rufamne illam virginem Caeaiam, sparso ore, adunco nasoi
Eun. II, 1, 24.* ducit secum una virginem dono huic, papae, Facie honesta. And.

16

1, 1, 01: sqq..* /or^e unam aspicio adulescetttulam Fortna — SO. Bona fortasae.
SI. Bt volta, Soaiit, Adeo modeato, adeo venusto, ut nil supra. Schellerus gramm.
lat p. 587. affert: Adelph. III, 3, 88: homo antiqua tnrtute ac fide, And. I, 1, 42. sqq.:
mulier quaedam — egregia forma atque aetate integra, Eun. I, 2, S2: Is
haue ttbi videt Jorma honesta virginem,**)

. **) Sic piobabititer Botb. emendavit in censura Tereatii ed. Klotzianae, qnae est in Zeitscbr. f. AIL 1841,
ij p. 1061. Valgo contra metmm.- b ubi hanc forma videt bonesta virginem.

** ^a^ - •■ - — --'i.ii-i T •■ I iif ' I ■■tM»t °-" ' iiiiii^J

A

'»

Scbulnaclirlehteii*

Allgemeine Lehrverfassung fiir das Schuljahr
Yon Ostern 1849 bis Ostern 1850.

I. Prima.

Oidinarius: derDirector.

1. Sprachen.

1) Mjateiniache : Ciccr. de offic. lib. I, 30 — Ende und II, 1 — 13., sowie Liv.
lib. XXII. 3 Stunden, Horat. auserlesene Epoden, carmen saeculure und niehrere Oden
des 1. Buclis 2 Stunden, Stiliibungen 3 Stunden der Director.

2) Griechiache: Sophocl. Oedip. Rex, mehrere Biicher der Iliade grossteutheils cur-
sorisch, zuweileu Stilubungen 4 Stunden der Director. Aosserdem im Sommer Plu-
tarch's Cato der Aeltere, im Winter auserlesene Stellen aus den drei ersten Biichern
des Herodot 2 Stuuden Prof. Dr. Miilier.

3) Hebraeische : Erkliirung vou Genes. c. 14. 15. 22. 23. 24. Jesaias c. 15. 16.
17. 18., Kepetition der Grammatil^ und Uebersetzen aus dem Deutschen in das Hebraische
2 Stunden Dr. Hoitze.

4) Deut8che: Correctur deutscher Aufsiitze, Vortrage uber epische uud dramatische
Poesie; Literaturgeschichte; Goethe's Hermaun und Dorothea naher besprochen; freie
Vortriige, zum Theil iiber Schiller's Dramen 3 Stunden Conrector Dr. Liebaldt.

5) Franzosische : Faits et journees memorables de la rev«lution fran^aise. Ex-
trait de i'histoire des Girondins par M. de Lamartine pag. 1 — 135., daneben Uebungen
im Uebersetzen aus dem Deutschen in das Franzosische und Repetition der Grammatik
2 Stuuden Dr. Schulze.

2. Wisaenachaften.

1) Religion: Erkiarung des Evangeliums des Johannes 2 Stunden Pastor Slevogt
bis zu Anfange der Hundstagsferien, spiiterhin Einleitung in das neue Testament 2 Stun-
den Conrector Dr. Liebaldt.

1

ii lir"i m' r i"i1iJhMliHf r-| )■ im tiartihilM A IrtT'ir*^^*-^'"'>^--